Tarihi ve Coğrafi Yapısı
Sarıgöl İlçesinin ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir. Halk arasındaki rivayetlere göre ilçenin bu yerleşim alanı deniz seviyesinden alçakta bir göl imiş. İlçedeki ören yerleri çevre tarihçesinin çok eski olduğunu göstermektedir. Yazılı kitabelere rastlanmamakla birlikte Dadağlı Mahallesi Alafakı mevkiinde (Han Çeşmesi) ve buradaki konaklama yerinin izleri (temel yıkıntıları) ve çevresindeki mezarlık buralarda milattan önceki bir medeniyetin var olduğunu göstermektedir.
Dindarlı Mahallesinin Çarsak yöresinde yanmış bir köy kalıntıları ve bu köye ait Buldan yolu üzerindeki mezarlık (sonradan tarla haline getirilmiş) bu mezarlıktaki taşlarda bulunan Latince yazılar aynı köyün Kulu çeşmesi ve çevresindeki bina yıkıntıları burada bulunan bakır paralar, küpler, çeşitli testiler, buralarda İyonların veya Lidyalıların egemen olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Emcelli Mahallesi doğu kesiminde sünmezli çeşmesi ve çevresindeki bina kalıntıları, buradaki dört köşeli bir kuyu kalıntısı, kayalara oyulmuş deniz araçlarını bağlama yerleri, şimdiki ovanın göl olduğunun delilleridir.
Baharlar Mahallesinin doğusundaki Gavur Damı denilen yerde ve toprak tepe mevkisi arasındaki Derbent Çayının iki yakasında taşkından koruma bentleri bugün halen mevcuttur. Bahadırlar Mahallesi yakınında Çingil, Sığırtmaçlı Mahallesinin kuzeyinde Karain ve Kahramanlar Mahallesi yakınındaki Öreniçi, Selimiye Mahallesinin kuzey tepelerindeki Kara Kaya eski medeniyetin izlerini taşır.
Sarıgöl İlçesi bugünkü yerine burada mevcut gölün kurutulmasından sonra kurulmuştur. Çünkü Saiyra (İZMİR) Magnesia (MANİSA), Sardes (SART), Filedelfia (ALAŞEHİR) ve Hiyerapolis (PAMUKKALE)’ye ulaşan kara yolu Sarıgöl’den geçmekte ve Sarıgöl bu yol üzerinde üçüncü konaklama yeri olarak kullanılmaktaydı. Eski Filedelfia (Alaşehir kitabından) ikinci yüzyılın sonlarına kadar başkenti Sart olan Lidyalıların egemenliğinde kalan Sarıgöl çevresi daha sonra Romalıların eline geçti. Roma İmparatorluğunun 395’te ikiye ayrılmasıyla Doğu Roma (Bizanslıların) eline geçti. 1071’de Alpaslan komutasındaki Selçuklu ordularının Bizansı yenmesiyle Anadolunun fethinde Alaşehir ve Sarıgöl çevresi Selçuklu hakimiyetine girmedi. Bağımsız bir tekfurluk olarak Selçukluların yıkılmasına kadar kaldı. Ancak 1393’te Osmanlı Hükümdarı Yıldırım BEYAZIT’ın Alaşehir ve çevresini Osmanlı topraklarına katmasıyla Sarıgöl de Osmanlı hakimiyetine geçti.
Halk arasında bir rivayete göre, Yıldırım BEYAZIT Sarıgöl ve çevresine yüksek bir yerden bakarken “burası neresi” diye sormuş, komutanları ise attan “inde gör” demişler. O zaman Yıldırım “tıpkı İNEGÖL” (Bursa-İnegöl) demiş. O zamandan sonra buranın adı İNEGÖL olarak kalmış. Osmanlı topraklarına katılan Sarıgöl ve çevresi Yıldırım BEYAZIT tarafından komutanlarına zeamet arazisi olarak paylaştırılmış ve o zamanki adıyla üzüm ovası Dündar Beye, Bereketli Mahallesi çevresi Afşar Aşiretine, Baharlar, Bahadırlar Mahalleleri Bahadır Beye verilerek buraları aşiretlerin iskanına tahsis edilmiştir. Uzun yıllar Osmanlı İmparatorluğunun Aydın Sancağına bağlı bir zeamet beyliği olan Sarıgöl çevresi, I. Meşrutiyetten sonra Alaşehir ilçesine bağlı bir köy, Balkan savaşından (1913–1916) sonra belediyelik olmuştur. 15 Mayıs 1919’da İzmir’in Yunanlılar tarafından işgal edilmesi ve Yunan ordularının içlere doğru ilerlemesi üzerine 23 Ağustos 1919’da Alaşehir’de Yarbay Muhittin Bey başkanlığında toplanan ilk Kuvai Milliye Teşkilatına Afşaroğlu Mehmet Bey, Alemşahlı Mahallesinden Mazlum Bey, Dindarlı Mahallesinden Çavuş oğlu Hüseyin, Sarıgöl’den Hacı İsa oğlu Halil ağa, Arap Süleyman ve Halil Kardeşler, Özpınar (Cabertarar) Mahallesinden Hacı Yitik temsilci olarak katılmışlar ve düşmana karşı ilk direniş teşkilatını kurmuşlardır. Her ne kadar bölük pörçük kuvvetlerle düşmana karşı çete savaşları verilmişse de, 25 Haziran 1920 Sarıgöl de düşman işgaline uğramış, her türlü zulüm ve vahşeti yaşamıştır. 6 Ağustos 1922 sabahı Afyon cephesinden taarruza geçen Mustafa Kemal komutasındaki Türk orduları düşman cephesini bozmuş, 4 Eylül 1922 sabahı şafakla beraber Çolak İbrahim Bey komutasındaki süvari birlikleri Sarıgöl’ü düşman işgalinden kurtarmış, 2 yıl 2 ay 9 gün süren zulüm ve vahşet Türk ordusu ve onun mümtaz komutanı Mustafa Kemal ile halkın direnişi sayesinde sona ermiştir.
Türkiye Cumhuriyeti döneminde bir Belediyelik olarak kalan İnegöl 1938 de Sarıgöl adını alarak Bucak (Nahiye) ve 4 Eylül 1957’de 7033 sayılı kanunla Manisa İline bağlı tam teşkilatlı bir ilçe olmuştur. Sarıgöl ilçesi Manisa İline bağlı ve Gediz ovasının başlangıç noktasının doğusundadır. İlçenin doğusunda Denizli İline bağlı Güney İlçesi ve Uşak iline bağlı Eşme İlçesi, Güneyinde Buldan ve Kuyucak, Batısında ise Alaşehir ilçesi vardır. Arazi yüzölçümü 423 km.2’ dir. Denizden yüksekliği 210 metredir. İç Egenin tüm özelliklerini taşıyan bir coğrafi yapıya sahiptir.
İlçenin Güneyinde Bozdağların uzantısı olan Karacaali Mahallesi yakınlarındaki Çal Dağı (1430 m.) ve devamı olan Aktaş Yaylası daha sonra Kovanoluk ve Süleymaniye Dağları uzanarak Denizli İli topraklarına ulaşır. Yine Bozdağların uzantısı ve Dadağlı Mahallesinin Kuzey tarafındaki Türkmen Tepesi (900 m.) Dindarlı Mahallesinin kuzeyini kapatan Erikli (Kocadağ-1400 m.)dir. Daha sonra ise Salihli Kula dağlarının uzantısı olup, Çimentepe (Çöpköy)’den başlayarak doğuya doğru uzanan Uysal Dağı (1314 m.) İlçenin önemli dağlarıdır. Erikli Dağı, Aktaş, Çal Dağı arasında yüksek bir plato olan üzüm ovası, Erikli Dağı ile Uysal Dağı arasındaki vadiye Baharlar Ovası, Alaşehir Çayının güneydoğusundaki Bereketli ve Afşar Ovaları belli başlı ovalarıdır.
Sarıgöl İlçesi hudutları içerisinde yaz kış akan akarsu mevcut değildir. Ancak ilçenin kuzeyinden geçen ve doğudan, batıdaki Alaşehir Çayına karışan Koca Çayın yatağına yapılan Buldan Barajı ile İlçenin Alemşahlı Mahallesi civarından çıkıp batıya doğru akarak, Alaşehir Örencik Mahallesine geçip kuzeye dönen Bayıtlı Çayının Afşar Mahallesi hudutları içinde Afşar Sulama Barajı ilçe ovalarını hem sulamakta hem de taşkınlardan korumaktadır. Ayrıca Eşme İlçesinin Taşköy Köyünden çıkan ve birçok dereleri aldıktan sonra Batıya doğru akarak Alaşehir Çayına karışan Avluboğazı Çayı, Kocaçay’a Bahadırlar Mahallesi yakınlarında karışan Eziler Deresi ilçenin önemli çaylarıdır.
Sarıgöl İlçesinde tipik bir Akdeniz iklimi vardır. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yağışlar ekseri yağmur, Aralık ve Ocak aylarında kar şeklindedir. İlçe merkezine nadiren kar yağar. Kasım-Nisan aylarındaki yağışlarla ve Buldan-Afşar barajlarından sulanan ilçe ovası her türlü tarıma elverişlidir. Yaz dönemi altı aylık sıcaklık ortalaması 32 derece, kış dönemi en düşük altı aylık sıcaklık ortalaması eksi 3 derecedir.
Sarıgöl ilçesi bitki örtüsü bakımından Akdeniz iklimi bitkilerinin özelliğini taşır. Çaldağı-Aktaş yöresinde çam ve meşe ormanları, diğer yerlerde ise piynar, kavak her çeşit meyve, az miktarda söğüt ve çınar ağaçları mevcuttur.
